Homo viator: Sementar patacas e memoria.

Os traballos do campo son toda unha experiencia no senso de convertírense en medio para a comunicación do actual e do pasado. Ir a unha leira dá pé a falar do ben traballadas que estaban antes, da xente que se esforzou tanto e dos veciños que xa forman parte da parroquia dos mortos. Xa non se escoita cantar nos campos de Louredo, xa non se acompaña o traballo ca destreza e beleza da música vocal. Pero inda hai quen acorda tempos así, nos que o mesmo che salía medio pobo botar unha man que te volvías inimigo dunha familia por xeracións. E esto quedou na memoria e nalgún que outro recorte antigo da prensa de principios do pasado século.

Co bo tempo que veu aí atrás, houbo que atender os traballos da terra, aproveitando para sementar as patacas. A leira esperaba para ser sachada, aberta e regos que se enchían de esterco, mineral e borralla, antes de por amorosamente o tubérculo cortado, logo terra e novo rego. Cada dous, unha berza no fin do surco. Repetición que na súa sinxeleza permite o placer do recordo e a charla.

Como non, un mira o que planta e axexa os campos en derredor, laiándose de que cada vez menos familias traballan o campo e viven no pobo. Outrora había terra dabondo, cando non escaseou, para que a xente tivese algo que levar á boca e alimentar os animais. Como o que sucede na terra búscase no que pasa no ceo, non faltaron refráns e ditos sobre o tempo e a súa interpretación. Así, dicíase en Louredo que cando se escoitaba o tren viría a chuvia. Ou que o vento de sur trae mal tempo. A cousa é que se descubrimos o sur dende onde estabamos, viña sendo dirección Cortegada e o tren pasa pretiño, por Filgueira. Se o aire tira dalí trae o silbido da máquina. Pola contra, dise que se o aire tira do norte o que ven é sol. Eso xa o notas se che dá na cara mirando ó val de Remuíño.

O vento ben se notaba na fría mañá nubrada e gris. Brisa fría que non cesou cando despexou e saíu o sol, permitindo que puideramos traballar ata a hora de comer. O vento ben se escoita porque xa non hai tantos ruidos coma antes que o poidan atenuar. Falta xente, faltan conversas e traballos, e moitas leiras acaban quedando de monte. O mesmo monte se volve selva e como non teñas uns cantos piñeiros marcados ben podes ir buscando quen che diga as extremas. haiche veciños que teñen os montes máis ou menos limpos e o seu número ou iniciais ben á vista, permitindo que os lindeiros saiban por onde andan... e non corten o que non deben.

Agora que volver andar de moda falar dos eucaliptos (alcolitos, dicimos máis dun), nós fixámonos nas mimosas, que ben floridas estaban hai pouco, considerándoas unha peste, unha praga. Hai tempo, cando non había tantas, usábanse como estaca e para facer paus onde colgar as uvas. Hoxe xa poucas estacas se fan e as uvas como as colgues onde non debes acaban coméndochas bichos, como os morcegos. Pero houbo un tempo no que foron moi estimadas e ata había quen as regaba e todo. Hoxe espállanse sen control e ben costa eliminalas.

Non só miramos con ollos recordadores a natureza, tamén a xente e as casas. Por exemplo, haivos unha en ruinas que foi a funeraria do pobo, a funeraria do señor Juan. Alomenos, era un almacén de féretros, seguramente feitos en Ribadavia. Esto levou a recordar que Louredo foi anexa de san Benito, ata mediados do pasado século, e aínda alí temos o cemiterio parroquial. Xeralmente, o funeral celébrase en Louredo e o enterro en san Benito, pero algúns hai que o fan todo xa na antiga matriz... e non falta quen di que todos deberiamos facer igual, nada de celebrar no propio pobo. Seguramente inda non se enteraron que Louredo é tan parroquia como san Benito. En fin, cousas de pobos cercanos, pero de relacións non sempre boas.

E que se podería dicir da capela? Os que alí estabamos xa non gardamos memoria nin do santo ó que estaba adicada. Meu irmán, por un lado, e eu, por outro, sacamos que alomenos no século XVIII podería estar baixo o patrocinio de san Vicente. Pero podería ser que nos confundamos cos datos do Coto de Louredo, cercano a Ourense, e o seu mosteiro de san Vicente. Así, a nosa capeliña estaría dedicada a san Xoán, mantendo hoxe o mesmo patrono a igrexa parroquial. E tamén sería o máis normal se é que veu dela a imaxe pequena do santo precursor, hoxe colocada nunha peana lateral da igrexa, pasando ó presbiterio durante a novena e sendo imaxe procesional o 24 de xuño. A capela vendérase, e daquelas non foi a única, perdendo o carácter sacro, e converténdose nunha palleira. Haber houbo quen a quixo recuperar pero o dono civil pedía unha manchea de pesetas... abandonadiña está hoxe. Se se limpase a parte traseira quizás se atopase algo máis que as visibles dúas pedras que pertenceron a un pequeno campanario. Pregunta que te pregunta inda hai quen di que alí se fixeron enterramentos. Pola capeliña pasamos, nun pequeno paseo despois de comer, revisando o estado de leiras, como as do Campo, ou viñas que agora quedan para frutais, como o Escorial.

Foi ó saír do Escorial, hoxe case todo de monte e cas viñas abandonadas ou arrincadas, cando nos paramos na Eira dos menores, un altiño sobre o barrio de Louredo que dá unha vista magnífica da igrexa parroquial (iniciadas as súas obras sobre 1906, para ser inaugurada o 24 de xuño de 1913) e parte do pobo. No lugar hai monte e viñas. Ata alí seica chegaba don Esteban Viso, o párroco, e o pobo cando tocaba facer as rogativas.

No repaso de persoas non pode faltar un comentario e vistazo á obra pétrea de meu irmán, que de momento parece parada pero actualiza un arte que non nos é descoñecido. Por algo temos algún que outro petróglifo pretiño.

Estaban ca novena a san Benito, festa de referencia, xa sexa no inverno como no verán. ben é sabido que as dúas datas son, respectivamente, da morte e da traslación dos seus restos. A Igrexa Católica só ten no seu Calendario litúrxico a segunda festa, inda que seguro que a nivel da Orde benedictina celebran as dúas. Aquí mantéñense ámbalas dúas festividades, con novena e dúas misas diarias. Festa que foi perdendo folgos e fieis pero que ben paga a pena. Por compartir un par de curiosidades, dicir que hai un templete que acolle un cruceiro, lugar hoxe enreixado e aireado, antes oculto por tapias de madeira; e que unha copia da imaxe de san Benito do rabiño se levou en devota peregrinación á maddrileña Los Molinos, como pago por un milagre de curación dunha veciña.

Os toques das campás de Louredo advertiron das horas e do seu paso. O cansazo non era en balde. Pero o músculo que non parece cansar é a lingua e, así, puidemos recordar que antes as campás soían repinicar tres veces ó día, chamando á oración. Hoxe tocan cada hora e cada media, repinicando con ganas á unha e ás oito da tarde. Lembrouse tamén que se tocaban durante todo maio para evitar as tormentas e a estraga da colleita. E rezábase:

Tente, trono,

tente aí,

que Dios pode

máis ca ti.

Algún recordo confuso quedaba de que podían tocar cando saía o Santísimo como extremaunción, indo a xente acompañar o moribundo canda o señor cura. Hoxe as campás tocan para advertir da hora e cando toca ir a Misa e se hai incendio. Alá se perdeu todo un mundo simbólico de comunicación mediante toques. E esto recórdame que non estaría mal un día subir a fotografialas, a ver se levan firma, datas ou nome.

Tamén seica se tocaban, empatando co tema da novena ó santo abade Bieito, ben cedo cando era a novena e don Esteban baixaba celebrala Misa matinal (non se oficiaba pola tarde). Así as xentes devotas podían baixar canda el ou en grupiños.

Moitas outras memorias e historias se contaron aquel día pero queden estas como peciñas e recordatorio da vidiña deste pobo con moito que contar e sacar do esquecemento.