"O demo hoxe", un vistazo

Presentación do artigo "O demo hoxe. Introducción á demonoloxía e ó exorcismo", de don José Ramón Estévez Gómez

Fondo e demo da Biblia Códex Gigas

Bos recordos gardo do meu profesor don José Ramón Estévez Gómez, que soubo ensinarnos e facérnolo pasar ben en clase. Ata tal punto que el xa nos avisaba que acabariamos aprendendo máis "joseramonadas" que teoloxía. Eu penso que tivo de todo e que algo moi bo nos deixou. Ata tal punto tiven bo trato que cheguei a escibirlle durante o verán de 2003, carta que el contestou cunha breve misiva e o envío da separata dun artigo seu sobre o demo. Se busco, inda atopo un dos seus curiosos resumes de lecturas que, de cando en cando, nos facía a gala de regalar. Pois un deles tamén trataba do demo. E tiña eu gardado unha charla del sobre o mesmo. A cousa e a temática deron pa tanto que acabei levándoo a dar unha sinxela conferencia ó local social de san Xoán de Seoane, en Allariz, penso que polo tempo da novena a san Antón. Daquelas podías sacar o tema tranquilamente e parolar con el, cousa que non era tan doada con outros profesores. Por exemplo, co bondadoso don Modesto Touza a cousa soía rematar prontísimo, pois dicía que sobre o demo e os exorcismos chegaba co que puña no Catecismo. E don Ramiro era reacio a que me lese a introdución do actual Ritual de Exorcismos, así que deume un artigo seu... e eu fun comprar o Ritual, co cal acabei lendo os Prenotandos (a introdución) e o Ritual completo.

Don José Ramón, que ogallá alguén se puxese a publicar o que escribe e gravar o que di, redactou para a interesante revista ourensá Auriensia o seguinte artigo: "O demo hoxe. Introducción á demonoloxía e o exorcismo", que vos presento brevemente e do cal collo algúns recortes para ilustrar e dar fe do humor e as curiosidades que soe meter nos seus escritos. Por certo, foi publicado en Auriensia, 6, ano 2003. Eu teño tanto a revista como a separata, que o autor me mandou por correo postal o 19-09-2003.

Comeza como outros comezan falando do tema: que é algo propio da fe da Igrexa, mais que practicamente desapareceu da predicación cotiá, mentres que no mundo medran as referencias e a curiosidade, tanto no cidadá como no mundo do arte, a música e o cine, ademais de saír nos medios de cando en cando. El mesmo estivo interesado no tema e fixo a tesina, baixo a dirección do padre Cuervo, sobre os "dereitos" do demo sobre a humanidade caída.

A continuación, segue unha escolma de autores, obras e institucións onde a moda do demo prendeu forte. Por desgracia, e esto vaise manter ó longo do artigo, non entra o autor a ver qué pensa cadaquén sobre o demo, ou como o considera. Claro, esto levaría a un alongar o artigo e abrir outras ramas, pero creo que se podería ter reducido o apéndice e dedicar uns párrafos a definir un tanto que consideran demo algúns dos autores ou asociacións aquí citadas. Non teñen todos en mente ó demo católico e algúns deles nin sequera cren na existencia do demo como ser espiritual. 

Fixada a atención no demo entendido dende a teoloxía católica, as seguintes páxinas van debullando algunhas cuestións de nomes e citas bíblicas, ademais das diferentes posturas dos estudiosos sobre o seu estudio. Van estas dende a tradicional ata a desmitoloxizadora e a que prefire non tocar o tema un tempo, pasando polas que si admiten a existencia, pero con matices. Feita a presentación preliminar do estado da cuestión e das perspectivas, comeza unha viaxe sintética por diferentes concepcións acerca do demo, tanto en diferentes culturas coma nos escritos bíblicos, pseudoepígrafos e nos primeiros escritores cristiáns. 

En dúas páxinas voa polo mundo litúrxico e remata co maxisterio, citando especialmente os concilios onde se loita contra o dualismo, o Vaticano II, o Catecismo e as aportacións papais de Pablo VI e Xoán Paulo II. A conclusión é que o demo aparece tanto nas Escrituras como na Tradición, formando parte da fe da Igrexa. Os escritos bíblicos non pretenden formar unha demonoloxía, senón dicir que existe e é inimigo do home, ca misión de alonxalo de Deus. O Novo testamento teno presente en moitas citas, mais sempre como subordinado, mantendo o protagonismo de Cristo e a súa redención.

Unha vez visto o básico, as fontes onde buscar os textos primixenios, pasa o autor a facer teoloxía e beber da sabedoría de autores contemporáneos, integrando a saber práctico dos exorcistas.

A actuación demoníaca coñece dous niveis: a cotiá e a extraordinaria. Aquí acudimos a un curioso acontecemento, que é a orixe dunha oración tradicional, a dirixida a san Miguel arcanxo, e que durante anos se rezaba despois da Misa. O papa León XIII foi quen a redactou despois dunha visión que tivo durante a súa asistencia a Misa. O demo actúa xeralmente tentando, mais en contadas ocasións parece que a súa actividade entra en contacto co mundo físico e produce molestias físicas e psíquicas. A posesión é un grado poderoso da actividade extraordinaria, un feito que atañe a poucas persoas e que non parece ser a mellor carta demoníaca, porque se o poseso dá cun exorcista, resultaría que a fe aparecería como arma válida e a Igrexa como escudo e fogar onde recuperarse. Este tema sempre é espinoso e a recomendación que no artigo se inclúe é a de traballar sempre con especialistas no campo médico e seguir unha potente vida de oración. Como curiosidade, don José Ramón ten en conta non só as posesións demoníacas católicas, senón tamén as doutras relixións, facendo ver que para nós son acontecementos violentos e negativos, mais para outros poden ser instantes de gozo e canalización de espíritos favorables. Para abrir a mente ó lector, repásanse posibles posesións nos evanxeos e na historia, tendo sempre en conta unha sana exposición e contando cas perspectivas que ofrecen outras ciencias. Así, o sacerdote conta con múltiples instrumentos diagnósticos para poder establecer con certa certeza se se atopa ante un poseso ou un enfermo (o autor repasa dende a antropoloxía ata a psiquiatría, pasando pola socioloxía e a teoloxía).

 

Respecto dos exorcismos, que collen a parte final do artigo, son presentados como o recurso que enfrenta poder de Cristo e poder demoníaco. A teoloxía católica ve ó demo como unha creatura, non como un deus, e a Cristo como o redentor, que racha co poder das tebras e nos concede a gracia da salvación. O exorcista alonga na historia esta obra salvadora de Cristo. Interesante a lista de obras dende as que nace o Ritual anterior e o actual. Precisamente, a presentación dos contidos deste último pecha o escrito, cunha breve exposición do Ritual, tanto o libro como a celebración. 

Hai varias páxinas máis, que son copia de dúas obras doutros autores, onde se recollen diferentes símbolos e unha interpretación deles, basadas no satanismo ou a Nova Era. Deste añadido, digo o mesmo que do inicio, que debería ser matizado. Por exemplo, efectivamente, nos concertos de Heavy faise o signo dos cornos. Efectivamente, moitos farano pensando no demo ou no poder da rebeldía, pero, acaso non é un signo xa de época romana, que serve como defensa contra o mal de ollo?

A primeira foto, eu lendo a separata do artigo, ten as imaxes do fondo e dun demo, ambas sacadas do Códex Gigas, que é un enorme manuscrito do século XIII cunha escura historia detrás. A Biblia forma parte dos escritos que contén, mais non é o único. As seguintes imaxes son recortes do artigo.