miércoles, 25 de agosto de 2021

Louredo al principio del Ensenada

En cuatro sencillas entregas, publiqué las primeras páginas del Catastro de Ensenada sobre san Juan de Louredo, Cortegada. Todo muy de andar por casa: tomando la digitalización en línea del portal PARES, el doctor en Historia, don Rodrigo Pousa, fue dictándome lo que leía, mientras que yo puse por escrito un texto similar al del documento. Digo similar, porque no es una transcripción, sino una traducción a castellano, de modo que cualquiera pueda leerlo con fluidez. Es una aportación divulgativa, pendiente de un repaso, y que abriría la puerta a una futura transcripción, que bien podría ir acompañada de algunas explicaciones sobre términos que un profano no comprende. 

Cada una de las cuatro publicaciones fue introducida por diferentes textos que explican qué es el Catastro de Ensenada, su contenido e importancia. Ahora, recupero solo el texto sobre Louredo que, bien que mal, viene a decir...


En el lugar y coto de Loredo, feligresía de san Benito de la Arnoya, jurisdicción de Milmanda, a veinte días del mes de noviembre de mil setecientos cincuenta y dos, ante el señor don Gregorio Rodríguez Carpintero, subdelegado de la única real contribución, nombrado por la real junta, bajo las órdenes del señor don Francisco Javier García Serón, del consejo de su majestad, ministro privativo para el establecimiento de la referida única contribución en la que su merced se halla entendiendo como tal subdelegado en este referido lugar de Loredo para evacuar las respuestas del interrogatorio impreso de la letra A sobre las preguntas generales que comprehende en la operación conducente a este dicho lugar y su término. 

Habiendo precedido recado cortesano a don Juan Ramírez Alastri abad y cura propio de la feligresía de san Benito de la Arnoya de la que es el pre citado lugar y coto de Loredo, comparecieron don Lorenzo Suárez, teniente corregidor y justicia ordinaria en dicha jurisdicción de Milmanda, Juan Antonio Rebollo, escribano de número y ayuntamiento de ella, don Pedro Vergara, vecino de la feligresía de Pontedeva, don Antonio Rodríguez, de la de san Pedro de Poulo, que son de esta dicha jurisdicción de Milmanda, y don Pedro Espada, vecino del lugar de Almariz que es de la jurisdicción de Paizás y encomuiña. Peritos nombrados por su merced Bartolomé Álvarez, Francisco González y Manuel Martínez. Peritos nombrados por dicha justicia. Unos y otros de buena fama y opinión, conocimiento y práctica de las personas, casas, tierras, número de ganados, calidades, cabidas, frutos, cultura, artes, oficios, comercios, industrias y demás utilidades. Dando principio a dichas declaraciones y bajo el juramento que tienen hecho de decir verdad de lo que supieren y fuere preguntado, según alcanzaren su saber y entender en el que se ratificaron de que yo, el presente escribano doy fe. Y siendo preguntados al tenor de dicho interrogatorio que va por cabeza al cual y su contenido depusieron lo siguiente. 

A la primera pregunta de dicho interrogatorio dijeron que este lugar se llama Louredo, feligresía de san Benito de la Arnoya, jurisdicción de la villa de Milmanda, muy antiguo y como tal conocido en el reino, y en especial en la provincia de Orense. 

 

Y responden a la segunda pregunta de dicho interrogatorio dijeron que este referido lugar y su término es de señorío y, como tal, pertenece al marqués de Malpica y Povar, conde de Gondomar, quien pone Corregidor y justicia ordinaria en dicho lugar y más de dicha jurisdicción de Milmanda, como también teniente corregidor. Y les despacha sus títulos y lo mismo hace con las dos escribanías de número, sin que por ello tengan entendido perciba derechos algunos, ni ellos se los paguen. Solo sí percibe dicho marqués el derecho de luctuosa, que se entiende la mejor alhaja de la cabeza de casa que fallece y de él queda a su muerte. Y por ella la en que se ajusta en el factor del mayordomo, que actualmente lo es Francisco Pérez, vecino de la feligresía de santa Eufemia, de esta jurisdicción. Por lo que no pueden regular a punto fijo lo que importará cada año la luctuosa en este dicho lugar. Remítense a la relación que por dicho factor se diese. Saben por de cierto que dicho marqués percibe por derecho vasallaje en este lugar treinta reales de vellón cada un año por el pedido que llaman de san Juan. Seis reales vellón cada un año. 

Y responden a la tercera pregunta de dicho interrogatorio, dijeron que el término que ocupa este dicho lugar y coto es tres partes de él es tierra fragosa y quebrada y la cuarta parte restante que en el sitio que ocupa dicho lugar con algún pedazo de término a su alrededor llano. Y tendrá de diámetro un cuarto de legua, que se andará en el discurso de media hora y su circunferencia en tres ocupa de levante por línea recta en su diámetro medio cuarto de legua de norte a sur un cuarto de legua y su redondez tendrá una legua que por las entradas quebradas, altos y bajos del terreno se andará en las referidas tres horas. Y los linderos y confrontaciones de su giro a levante es la feligresía de san Verísimo de Refojos. Lo siguiendo así al norte el río llamado Arnoya, que pasa al Miño (...)

Los textos pertenecen a la versión digitalizada del Catastro, consultable en PARES.

 

lunes, 2 de agosto de 2021

'Apuntes históricos de Cortegada de Baños', de Jesús de Juana López y Julio Prada Rodríguez

'Apuntes históricos de Cortegada de Baños', de Jesús de Juana López y Julio Prada Rodríguez, creo que es el primer intento de una historia del pueblo de Cortegada, sede municipal del ayuntamiento homónimo y referencia para muchos de los que nacimos en la contorna. Su extensión se antoja breve, quizás por las ganas de saber más y por el deseo de que otra obra se atreva ya no con uno de nuestros pueblos, sino con el propio ayuntamiento. De todas, el título ya lo avisa: son notas, apuntes de diferentes épocas, a tenor de diferentes publicaciones, pues el trabajo que se observa es de despacho y documentación. La bibliografía ocupa dos páginas, aunque en las notas a pie hallará el lector variadas referencias, tanto impresas como virtuales.

El libro se abre con una preciosa ilustración del balneario de Cortegada, cuya fotografía vemos como portada. Se trata de una construcción de 1937 y su historia, tanto del edificio como de la zona, sus habitantes, los diferentes balnearios y quienes los atendieron ocupa buena parte de la obra. Lástima que no haya mucho de lo que tirar a la hora de hablar de la prehistoria de Cortegada, quedando reducida a unas líneas donde se enumeran y sitúan dos petroglifos, ni de la época romana que poca más atención merece, con dos aras como referencia y la sospecha de una vía secundaria por la zona. Mucho más les ocupa la etimología de Cortegada, cuyo origen sitúan en el latín cortex, árboles con corteza, así que sería lugar con abundancia de árboles con corteza, con corcho. Ya en la página 85 descubriremos que esto se traduce en el gentilicio culto coricatenses y el vulgar cortegaos.

Cortegada en la época medieval ya ocupará 5 páginas y solo la barca de la zona les llevará 7. Las referencias de la época son los señores feudales y los monasterios, amén de las pugnas de unos y otros por controlar más territorio. Como es algo que ya he mencionado en mi blog, recogo el dato de algunas divisiones, como la denominada Vestiaría, coto formado por O Rabiño, Refoxos (cuyo priorato vio el levantamiento de la plebe contra los cobros religiosos), Cortegada y parte de Valongo. También mentan el coto redondo, cuyas poblaciones serían Meréns, Louredo y Poulo, señorío de los Puga, con pazo en Louredo, por ejemplo. Estas y otras referencias se ocupan del territorio, mas queda más que decir repecto de un móvil muy sustancioso: la barca de Filgueira. En una zona con paso de personas, ganados y frutos, la barca era fuente de riqueza, ya que se cobraba por atravesar el río Miño. Posteriormente, se construyó un puente, en época moderna, y, actualmente, un segundo, quedando el viejo apenas con uso, aunque muchos lo hemos pasado varias veces, tanto hace años como en tiempos recientes (incluso se grabó en la zona una escena de una película, cuyo título no recuerdo). No era la única barca de la zona, pero quizás sí la que más documentación generó, al estar en continuos pleitos por causa de dueños y aforos.

 

La edad moderna ocupa una página y tiene el Catastro de Ensenada como referencia principal. De la página 31 a 45 se desgranan hechos de la historia moderna, que se queda a las puertas de la II República (tratada desde la página 47 a 51) y la Guerra Civil ( de la 53  a la 56), donde vemos pasar diferentes personalidades y asistimos a una nueva configuración del territorio a nivel administrativo y religioso. Por ejemplo, en 1853 se produce una reforma del mapa diocesano, donde se crean nuevas parroquias, como son san Juan de Louredo, santa María de Cortegada (ambas incluidas en san Benito do Rabiño) y san Martín de Zaparín, desgajada de san Breixo de Refoxos. 

De aquí al final, el tema del balneario de Cortegada será un núcleo importante de información, seguido de distintas personalidades de la zona y un epílogo con recuerdos de un cortegao, lo que da un entrañable final al libro. 

Un trabajo de síntesis documental, junto con breves aportes personales y bonitos recuerdos al inicio y fin del libro que muestran un posible camino a seguir para otras obras. También deja entrever posibilidades de cara a nuevas ediciones, como la introducción de fotografías antiguas, la inclusión de datos (y fotos) de más pueblos del ayuntamiento y un acercamiento al terreno y sus gentes, de modo que el contenido se enriquezca con las historias de los mayores y nuevos descubrimientos de los jóvenes.

martes, 20 de julio de 2021

Entrevista a Xerión no seu XX aniversario

Pasou a data, mais non a romería, e con ese ánimo ledo abro as enferruxadas portas deste espazo, dando a benvida a Nocturno e Daga, que están de vixésimo aniversario, pois Xerión naceu no abril do 2001. Sen ánimo de exhaustividade e conscientes de que a historia segue e a banda permanece, imos lelos a eles, que ben o merecen.

  • En primeiro lugar, PARABÉNS por estes 20 anos de Xerión. Recordade, comentainos, por que o nome de Xerión e como argallastes o seu logo?

Nocturno: Mil grazas Félix por, uma vez mais, fazer-nos umas preguntas sobre o XERIÓN, desta volta polo nosso XX Aniversário, e polos teus parabéns.

Sobre o nome, pois veu dum livro que me regalara a Daga uns meses antes, o "Dicionario dos seres míticos galegos". Mirando nele pra saber um chisco mais sobre histórias e lendas desta terra, apareceu este termo que, ainda que já conhecia de antes, até velo escrito e volvelo a ler em voz alta, nom caera no fermoso da sua sonoridade e no bem que lhe acaia a um projeto que estava a dar os seus primeiros passos e no que queria misturar o Negro Metal da Morte co folklore da Galiza. Em abril de 2001 comecei nelo e em junho editei a primeira demo "O espírito da fraga" baixo Nigra Mors. Mais ainda nom tinha logo (empreguei nessa cinta uma fonte gótica). Naquela altura estava a estudar Matemáticas na universidade e um dia, fazendo exercícios, tivem que empregar várias letras gregas entre as que se atopava o gi (χ) e, deixando durante uns intres de lado o estudo numa ideia feliz, jogando e jogando co lápis, alá foi o logo de uma atacada...

  • Soe preguntarse ós artistas polas bandas que máis os influiron, mais hoxe propóñovos un bonito exercicio complementario que é preguntarvos se sabedes de bandas que vos teñan a vós como referencia ou que nacesen ó voso abeiro.

N: Sabemos dalgumas persoas da Galiza que tocam em bandas que gostam dalgúns trabalhos do XERIÓN, e que incluso tenhem feito alguma versom ao vivo dalguma cançom (coma DIOIVO com "Akelarre", aos que lhes quedamos mui agradecidas quando a ouvimos no Frenopátiko de Vigo), mais tanto como pra ser uma referência chave na sua formaçom ou evoluçom nom me atreveria a dizer nim de longe...

  • Seguindo co tema de influxos, eu vexo marabilloso como fostes traendo a Xerión diferentes temas musicais, letras e estilos que mostraban o que estabades estudiando ou facendo fóra da banda. Por exemplo, trouxestes ós nosos oídos a vellos bardos, como Afonso X ou Martim Códax, montastes o trío Ars Anterga, fixeches acústicos de Xerión!!...

N: Som muitos anos já fazendo música pro XERIÓN e, sendo como é um reflexo do meu sendeiro vital, é inevitável que outras sonoridades nas que trabalhamos Daga e mais eu noutros projetos afloraram dum jeito ou doutro. Há gravaçóns nos que diversos mundos sonoros convergem e se confundem, coma no recente "Danças de agonia e peste", se bem nom é raro atopar coussas semelhantes (nom tam evidentes, isso si) pola nossa extensa discografia.

O de fazer acústicos foi uma opçom que estreamos em 2019 em El Pueblo de Ourense num concerto com PERPETUAL, e que despois repetimos duas vezes no Parque Náutico de Castrelo de Minho, uma nesse mesmo ano no festival do Negro Círculo Minhoto, e a outra o passado verám já em tempos de pandémia. Até incluso tenho feito um par de coussas sozinho acompanhado por uma guitarra acústica no Moucho de Ourense ou por uma cítola no Teatro Principal o passado setembro.

Nom sempre sentimos a necessidade de fazer rituais nos que repetir esquemas, nim sequera interpretar as cançóns do mesmo jeito a como fôrom criadas. E ainda que aparentemente as diferenças som evidentes, no fundo, nos nossos miolos, funciona tudo exatamente igual.

  • Xerión traspasa fronteiras. Que recordos gardades do voso paso por outros países?

Daga: Un dos meus afáns vitais é viaxar. E viaxar da man dun proxecto musical é aínda máis satisfactorio. Pero no meu caso, nunca fun partidaria de facer xiras nas que non teña tempo de ver e cheirar o que se coce en cada sitio: sempre primamos menos concertos e máis tempo libre, pois é a vantaxe que ten non vivir disto. Coñecer outros lugares guiados polas propias bandas coas que tivemos o gusto de compartir escenario é unha das mellores experiencias que nos ten dado a música. E o xeito de ser un pouco menos turista e un pouco máis viaxeiro. Nunca teriamos coñecido o México DF profundo cos nosos amigos de ERESHKIGAL ou Belgrado, que non é de entrada unha cidade turística ao uso pero á que eu volvería mañá mesmo cos fantásticos KOLAC. Semellantes experiencias tamén en Alemaña e Portugal, sempre enriquecedoras e das que dan ganas de recuncar.

  • Precisamente, con México vexo que mantedes unha boa sintonía, pois colaborastes no tributo a Ereshkigal e estades en contacto con eles para o seu próximo traballo ‘Mortem’.

N: Quando nos chegou a nova de que se estava fazendo um tributo a ERESHKIGAL, contatei pra ver de aportar a nossa humilde e sinceira homenagem. Na sua última estadia na Península (2013) Lord Marganor foi o nosso bateria (ao igual que nos concertos em México em 2012) e eu o seu guitarra tanto em ERESHKIGAL como em FOREST OF DOOM (outra das suas bandas, e coa que editamos tamém um 12'LP compartido). Naquela gira começavamos os concertos com "Black Metal Storm", assí que logicamente essa era a cançom coa que tinhamos que contribuir a esse trabalho.

Dende aquela seguimos estando em contato, sempre argalhando coussas, e tinhamos pendente um trabalho compartido entre ERESHKIGAL e XERIÓN. No passado 2020 foi colhendo forma e, bom, nós queriamos poder contar de novo co seu maravilhoso trabalho na bateria. Coma sempre, foi dito e feito.

É uma honra o poder plasmar na gravaçom de "Lamento luminescente" a nossa amizade de tantos e tantos anos, e que esta seja a outra cara da ediçom que tam bem complementa "Mortem". Temos infinitas ganas de que veja já a Negra Luz em formato físico, e cum magistral trabalho gráfico de Brais Remeseiro. E já nom digamos de poder apresentalo ao vivo!

  • A banda é un proxecto e expresión catártica de Nocturno, mais ten como fiel compañeira a Daga e admite a entrada de diferentes membros que van e veñen, ó compás dos tempos e os seus azares. As letras son sempre de Nocturno, mais como compondes e arranxades as musicais aportacións de Daga? Un colaborador pode darlle o seu toque persoal ou ata levarte a cambios na composición de percusión e cordas?

D: Pola miña parte, non teño unha necesidade vital de creación como pode ter o meu compañeiro. Agrádame máis e atópome máis cómoda no papel de arranxista, tentando aportar sen deturpar as ideas orixinais. Ás veces véñenme os arranxos á cabeza coa primeira escoita das melodías, e outras o proceso é máis intelectual, e boto man do oficio aprendido, algo do que tamén gozo moito, pois atópanse solucións diverxentes e combinacións que de entrada non serían as esperadas nun estilo ortodoxo. Sempre, sempre, tiven liberdade total na miña parte da composición, e son valoradas as miñas suxestións, moitas veces en canto a solucións melódicas ou rítmicas, estruturas ou cadencias. Nas letras xa non me meto nadiña, aparte de comentar filosofías e conceptos con Nocturno.

  • Á hora de gravar e producir os vosos temas, acudides a estudios profesionais ou tendes un recuncho da casa como estudio persoal? He, he, queixanse os veciños do ruído?

N: Levamos já uns anos gravando tudo no nosso própio estúdio caseiro que, ainda que singelo e humilde, pouco a pouco vai milhorando e adaptando-se às nossas necessidades e habilidades. Por suposto que nom é o mesmo que gravar com alguem que é profissional dos diferentes processos de gravaçom, mistura e master, que dispom do espaço e equipo ajeitados, e que pode aconselhar e sugerir arranjos ou sonoridades, e incluso involucrar-se em certos aspetos da criaçom.

Mais a comodidade, o imediato, o poder passar tempo e tempo trebelhando e experimentando, de jeito contínuo ou nom, em qualquer momento possível, tendo mau de tudo... bom, é um verdadeiro lujo. E sem que o ruído seja um problema coa vizinhança!

  • Hai un traballo sobre o que me gustaría chamar a atención e é o da ilustración e as letras. Contastes con diferentes ilustradores para portadas e libretos, aproveitastes obras antigas para acompañar textos, compuxestes melodías e deixastes os textos para que quen vos escoite poida ir lendo ó seu ritmo e experimente, sacastes un libriño de negra cuberta… En definitiva, vai quedando un marabilloso arquivo sensorial que complementa a obra musical.

N: Ainda que o XERIÓN é um projeto sonoro principalmente, isso nom quita que no momento de trabalhar nas ediçóns fagamos tudo o possível por acomodar o conceto visual co lírico-musical. É por elo que dendo o começo sempre tentamos escolher o estilo (e polo tanto a quem puidera desenvolvelo) idóneo pra cada trabalho. Incluso houvo vezes que partimos de uma ilustraçom ou imagem à hora de inspirar-nos prá música (o Trisquel de Corvos feito por César Valladares foi o início de "A essência do Abismo", e alguma das images de Brais Remeseiro pra "O Nada no Caos Infinito" propiciárom textos e músicas dalgum tema).

Os textos nom sempre podem aparecer nas ediçóns por motivos de espaço (nas cintas sobre tudo). Mais no trabalho que comentas do livrinho da negra cuberta (que acompanha a cinta dupla de "O Nada no Caos Infinito" e "Danças de agonia e peste") era obrigada a sua inclusom, a pesares de ter que incrementar o preço por enriba do que adoitamos ponher... Mais o resultado final é uma auténtica maravilha!

 
  • Para rematar, GRACIÑAS polo voso tempo e esforzo. Este tramo é para vós e para o que nos queirades compartir.

N: Uma vez mais Félix, eternas grazas polo teu gram apoio pra co XERIÓN e as outras atividades nas que andamos enleadas. Que siga indo tudo o milhor possível nestes tempos incertos e estranhos... Mais que siga a tolémia!


https://xeriongaliza.bandcamp.com/

https://padlet.com/nigramors/negrocirculominhoto

https://www.facebook.com/xeriongaliza/

lunes, 28 de junio de 2021

Himno san Xoán de Louredo 2021

 Himno san Xoán de Louredo 2021

Pasou a romería e non quedou apenas un recordo dela nas redes sociais, así que eu, que non puiden estar ningún día na novena nin na festa do san Xoán de Louredo, farei un último aporte dende o recordo e os papeis que fun gardando. Ogallá pronto os poida enriquecer con fotos, vídeos e textos actuais. Namentres, recollo e xunto o que tiña de antes e que quizais non se coñeza tanto. Mirade, mirade por casa ou na galería de fotos do voso móbil, a ver que atopades e podedes compartir. Porque entre todos podemos contribuir un algo á nosa memoria e historia. Se non, xa veredes, aquí queda testemuño de que entre o que un ten e o que pode conseguir, faise moito. GRACIÑAS, adiantadas á tía Marina, "dos Veciños", e a José Manuel, fillo "do veterinario", que me regalaron memoria e fotos.

Os nosos maiores dixéronnos que o actual himno a san Xoán de Louredo veu da man de dous curas, afillados do párroco e veciño, don Esteban Viso Rodríguez. Tamén falaban dun himno anterior, do que moitas veces só sabían da existencia ou parte da súa letra. Este mesmo ano, o coro de Louredo sorprendeu dando voz ó vello himno, do que, por desgraza, inda non sei nin a letra nin como sona. Así que, aquí, tiro de arquivo e recupero a letra que a tía Marina, dos Veciños, un día recordaba, concretamente, o 8 de xullo de 2005:

Manuscrito do 8 de xullo de 2005: vello himno de san Xoán de Louredo

Pues sois santo superior después de Jesús y María, sed de nuestras almas guía, san Juan, por vuestro (¿o "nuestro"?) amor.

Tu nacimiento glorioso por un ángel fue anunciado. Antes de santificado os confiesan portentoso. Cuanto baña el sol hermoso y pues sois tan celebrado.


Pues sois santo superior después de Jesús y María, sed de nuestras almas guía, san Juan, por vuestro (¿o "nuestro"?) amor.

Son recordos fragmentados, pero que xa ofrecen suficientes liñas como para investigar e buscar, verdade?

O himno de san Xoán actual soe cantarse cada día da novena e da festa. Xeralmente, celébrase a Misa e ó remate, antes da bendición final ou tras ela, comézase a novena. Esta consiste nunha oración inicial igual para os nove días, un rezo propio cada xornada, rematado cunha terceira oración que, como a primeira, repítese. A continuación, fanse as peticións persoais en silencio e rézase o tradicional triplete "Noso Pai, Avemaría e Gloria", antes de pasar ó canto do himno, que é longo e solemne, co cal sempre é bo darlle un ritmo alegre e andante. A letra do actual é así:

Manuscrito actual himno de san Xoán de Louredo
Al excelso san Juan tributemos alabanzas de gloria y honor. Y su augusto poder imploremos, de Louredo, su pueblo en favor. (bis)

Tu nacer, por un ángel glorioso nos es anunciado. Y por vos, precursor venturoso, el portento de Dios humanado. Mensajero del Sol de la gracia, que bautizas a Dios humanado. Danos fuerzas, amor y eficacia, en servicio del Verbo encarnado. (bis)

Al excelso san Juan tributemos alabanzas de gloria y honor. Y su augusto poder imploremos, de Louredo, su pueblo en favor. (bis)

 

Este 2021 trouxo un novo papel no que a memoria atopou acubillo, quedando para a posterioridade. Gracias a José Manuel, que me comparte parte do arquivo persoal de seu pai, don Pepe, o veterinario, alcalde e entusiasta do pobo de Louredo, podemos hoxe desfrutar dun manuscrito onde alguén toma nota do himno a san Xoán e llo deixa en papel para don Pepe. Nada sabemos nin do ano nin do autor. A letra ten varias curiosidades, máis alá da ortografía, como son os cambios que se len respecto do orixinal e o aumento da letra, que vos vai soar, xa que parece facer referencia ó vello himno. Sería un veciño do pobo, que llo quixo legar a don Pepe? A que se deben os cambios entre o orixinal e esta versión? cambiou o himno nestes anos ou é froito de telo aprendido ou escoitado mal? Para que se coñeza, realizo transcripción a continuación:

Al elcelso San Juan tributemos
alabanza de gloria y amor
y su augusto por el imploremos
de Louredo su pueblo en favor.
 
Al elcelso San Juan tributemos
alabanza de gloria y amor
y su augusto por el imploremos
de Louredo su pueblo en favor.
 
1. Tu nacer por un angel glorioso
a los hombres nos as anunciado
y por vos (¿precusión-precursor?) venturoso
en portento de Dios su mano
damos fuerza, amor y eficaz
en servicio del verbo en carnar.
 
2. Pues soy santo superior
despues de José y María
se por nuestra allegria
San Juan por nuestro amor.

Queda pendente ter unha foto dos papeis que manexan no coro de Louredo, de modo que teñamos unha terceira e actual fonte de información e comparación. Ata sería interesante facer o seguinte exercicio: preguntar ós veciños e nacidos en Louredo que están fóra, se recordan o himno e declamalo, cantalo ou escribilo. Que versións sairían desto? Mentres agardamos o momento de coñecer novas fontes, vamos coller unha máis, publicada, que ocupa as últimas páxinas do libriño da novena de san Xoán. Son os chamados Gozos de san Juan. Estes ocupan as páxinas finais das tres edicións da novena, segundo as coñecemos ata hoxe. É un escrito longo, con párrafos separados por un estribillo, e que en tódalas novena lemos que "se dirán al fin, si se quiere obligar mas al Santo". Esta frase e a seguinte versión saqueinas da edición usada en Louredo, a novena de 1889. Foron Os Gozos, cantados todos ou en parte, o antigo himno de san Xoán? Aquí vai a transcripción e fotos dos Gozos tal como se ven na fotocopia da novena que se usa en Louredo.

Pues cual Precursor Sagrado
Anunciásteis Redencion,
Dénos vuestra proteccion
La remision del Pecado.

Tu nacimiento glorioso
Por un Angel fué anunciado,
Y antes de él santificado
Os confiesan portentoso,
Cuantos baña el Sol hermoso;
Y pues sois tan celebrado,
Dénos vuestra proteccion, etc-

Si solo escribir tu Nombre
Pudo hacer que un Mudo hablase,
Espere quien te invocase,
Que su dicha al Mundo asombre;
Y así dirá á todo hombre,
Justamente esperanzado,
Dénos vuestra proteccion, etc.

Por ser bello Mensagero
De todo un Dios humanado,
Su venida has anunciado,
Como de tal Sol Lucero;
Y pues naciendo primero
Su camino has preparado,
Dénos vuestra proteccion, etc.

Publíque de tu grandeza
La mas discreta eficácia,
Sois mas hijo de la Gracia,
Que de la Naturaleza;
Pues ella con ser empieza
La Voz del Verbo encarnado,
Dénos vuestra proteccion, etc.

Confieso, que no eres Dios,
Aunque os tengan por Mesías;
Y aunque en altas primacías
Seais el mas grande Vos;
Mas si distintos los dos
Teneis lugar muy marcado,
Dénos vuestra proteccion, etc.
 
Predicando Penitencia,
Los hombres no te aténdian;
Pero los Montes sabían
Acreditar tu elocuencia;
Y asi á todos tu prudencia
A predicar ha enseñado.
Dénos vuestra proteccion, etc. 

Sin temores, sin recelo
Reprendiste á las Coronas,
Pues no exceptúa personas
Ningun abrasado celo;
Y quien amáre asi el Cielo,
El temor tendrá olvidado,
Dénos vuestra proteccion, etc.

Pidió á Herodes tu Cabeza
Vengativa una mujer,
Y él se la dió, aún con saber
El horror de esta fiereza,
Rendido de su flaqueza,
Por haberlo asi jurado,
Dénos vuestra proteccion, etc.

No la muerte, la impureza
Hizo tus ojos cerrar,
Cuando en Mesa, que era Mar
De impía ciega torpeza,
Entraron vuestra Cabeza,
Que áun muda nos ha enseñado,
Dénos vuestra proteccion, etc.

Pues cual Precursor Sagrado
Anunciásteis Redencion,
Dénos vuestra proteccion
La remision del pecado.

LAUS DEO.

Quedan, pois, expostas, as fontes que coñezo sobre os himnos a san Xoán de Louredo. Como xa fixen en anteriores ocasións, recordo que parte do actual ten reflexo noutro canto. Concretamente, nun localizado na parroquia de santa Inés, en Ribera de Arlanza, Burgos. Por desgracia, quen recolleu o canto e deixou memoria del na súa bitácora non puido obter máis datos. Así que nin coñecemos a melodía, nin o autor, nin o ano... Pero aí queda esta curiosidade: as similitudes e diferencias entre ambos himnos, separados polo santo a quen se lle adicaron e a distancia física das poboacións.

viernes, 4 de junio de 2021

'Morgana', tres novos temas de Xerión. Abril 2021

 'Morgana'

 Tres novos temas de Xerión. Abril 2021

Parabéns, Xerión!! Longa vida ó voso Metal Galaico Extremo!!! E é que no pasado mes de abril, a formación cumpría o seu vixésimo aniversario, que pronto se di. Máis dunha banda que sente o subterráneo como o seu lugar de traballo e expresión. Ben é verdade que pode ser inda descoñecida para moitos, pero no seu haber contan un bo número de temas musicais, entre discos propios e colaboracións (só en bandcamp ides atopar 11), ademais de concertos, tanto na terriña coma no estranxeiro. Non só iso, senón que os seus compoñentes teñen participado noutras formacións e estilos, como foi no trío Ars Anterga, e as súas expresións artísticas inclúen un libro como 'Na noite, no silencio' ou a presentación 'Maldiçom de Morgana' para o colectivo Emerxencia Cultural Ourense.

Precisamente esa 'Maldiçom' é o tema central dunha especial entrega de tres temas novos, aparecida en abril de 2021. Un traballo baixo o título 'Morgana', que será o primeiro de tres. Así nolo contan no seu bandcamp: “Morgana” é a primeira das três Demos do Kaos que verám a Negra Luz pra comemorar os já vinte anos de andaina do XERIÓN.

Som moitas as lembranças e vivências atesouradas neste tempo, e fundo o agradecimento a moitas persoas que, dum jeito ou doutro, contribuírom a que este projeto fosse possível... Mais é de justiça que este trabalho seja adicado especialmente às três mulheres da minha vida, minha mai, minha dona e minha Luz, assí coma a meu pai...

E que siga a tolémia! 



Editado por Nigra Mors numa ediçom em cinta (NM74) limitada a 33 cópias.

(Esta mesma mañá, a loira moura que agarda na cova de estructurado metal, recibíu a copia n. 09 da limitada tirada. O mestre das silandeiras verbas nocturnais en persoa depositou o prezado material tras do intercambio polo papel de mundano poder.)


Tamén nos dan os seguintes datos sobre a composición, gravación e a ilustración de portada: Composto e gravado por Nocturno entre o outono de 2020 e a primavera de 2021 nos Estúdios Breogám (Amh­-Ghad-­Ari, Ourense).

Desenho por P. V. R.
  

Se o tendes, collede o poemario de Nocturno 'Na noite, no silencio', e veredes que a autora xa participou con el. A vós que vos evoca? Porque a min véñenme á mente dúas imaxes contrapostas: a dunha natureza morta, seca e antiga, na que parte das árbores inda están ben á vista, mais outras, e parte do chan, estanse a cubrir por algunha especie reptante que van sepultando todo o espazo libre, asumindo canto haxa inda vivo e aproveitando tódalas raiolas solares. Ata imaxino que estamos ante un sol feble e de apagada luz amarela anaranxada. Mais, por outra banda, penso que podemos estar vendo unha arrasada natureza, na que poucos vexetais puideron sobrevivir. Algunhas árbores fican mortas, cubertas de murchas hedras, que tamén esconden parte do morto chan. Unhas poucas árbores están a revivir e uns raquíticos gromos (case semellan espiños) veñen recoller a salutífera luz solar. Na primeira visión, morte e decadencia, que trae máis morte; na segunda, desolación e esperanza, a vida que se abre camiño, a pesar de todo.

O 'Cantar de Morgana' abre a tríada musical. Un tema onde o protagonismo vaise repartindo entre a quebrada declamación de Nocturno e as melodías harmoniosas do teclado de Daga. Acompañan por momentos a percusión e unha lixeira distorsión persistente. Morgana aparece coma unha muller sabia, meiga, de mundo, capaz de sintonizar cas forzas naturais e preternaturais, que flúen coma un canto sobre árbores entre as que pasea. As agudas notas do fin da canción semellan formar a sonora imaxe das verbas cas que se inicia: 

escreve no ar
ancestrais sortilégios
e escuita os laios
das esquecidas da terra

Eu releo estas liñas e cada elevación musical da ascendente melodía semellan os dedos articulando e modificando sutilmente a atmosfera que a circunda. 

Por certo, sabías que xa fora publicada na bitácora 'Na noite, no silêncio'?

Síguelle 'Maldiçom de Morgana'. Xa a percusión colle folgos dende o mesmo inicio. E non vos parece que a melodía do primeiro tema segue aquí, modificada, mais grave e con novos acompañamentos? A voz gutural de Nocturno é o medio polo que escoitamos a invocación de Morgana ás deusas poderosas, ós elementais e ós espíritus dos caídos no Abismo. Morgana é unha feiticeira que escoita os berros dos desacougados e feridos, respondendo co seu propio berro, espertando vellas forzas que a terra agocha só para os iniciados. Como xa pasara en 'Nesta hora de pálida saudade' e 'Ruina e decadencia', a invocación xorde ante os malvados do tempo presente. 

Como curiosidade, este cantar coñece unha versión poética que está a correr polas redes por ser un aporte de máxima actualidade. O movemento Emerxencia Cultural Ourense, que apareceu para conter as saídas de tono do actual alcalde en materia de Cultura, ven de publicar unha presentación ca foto dunhas árbores, dende abaixo, cas liñas dinámicas dun poema. Imaxino que o son e a foto son do mesmo autor que a letra, Nocturno. Precisamente, son as liñas cantadas nesta 'Maldiçom de Morgana'. Unha letra de actualidade que gaña enteiros cando a escoitas expresada por Xerión.

'Saudades de Morgana' marca a fin. Un longo tema instrumental que comeza co mesmo estilo do primeiro, ca chamada como dun ronco corno, que me levou a recordar algún vello tema de Summoning (precisamente, coñecinos gracias a Daga). Vai ser ela quen leve as notas, entre sostidas e vibrantes, por un camiño cara a Nada e o Infinito, evocando un ambente de calma e morriña, de sostida espera e anceios de futuro. Tralo trallazo da maldición ábrese este espazo de paz, mais non sabemos se é a paz dos victoriosos, que foron quen de arrincar o mal, ou é o silencio do cemiterio, do campo de batalla trala derrota, dos salaios dos que sobreviviron e botan en falta unha nova actuación da feiticeira. Ata podería ser un intre na mesma guerra, onde semella deterse o tempo, cando os guerreiros invocan o poder de Morgana e agardan expectantes ver o desencadeamento das forzas sutís no seu favor... 

Para pechar os ollos e deixarse levar.

Portada de 'Morgana' descargada dende o bandcamp de Xerión

 

lunes, 17 de mayo de 2021

'Nom sempre floresce em maio...' de Xerión

Xerión suele sorprender, descolocarte y abrirte a nuevas posibilidades sonoras. 

 
Este mes lo ha tocado con un tema nuevo: 'Nom sempre floresce em maio...', un tema musical basado en la melodía de un "maio" acompañado de un vídeo grabado en Trellerma, Ourense.

 
Al pensar en un "maio" puede uno esperarse alegría, mucho humor y sarcasmo. Un condensado de las noticias más llamativas con la gracia popular que las recoge en unos versos musicalizados, provocando la risa de quien lo escucha. No falta la crítica y la mofa, repasando todos lo estamentos sociales, ni la alegría por estar en el mes de las flores. Muchas de esas composiciones se han publicado y repartido en papeles de vivos colores. El "maio" también hace referencia a una construcción, muchas veces basada en una forma piramidal, realizada con materiales vegetales, aunque los hay de mil formas. No solo lo representado llama la atención, sino su colorido despliegue.

 
Xerión nos introduce en una sintonía, si no divergente, sí complementaria. Nada extraño, por otra parte, pues vivimos en un mundo de luces y sombras, de sol y lluvia. Contrasta con lo que se podría esperar de un "maio", pues la composición tiende al intimismo, a cierta melancolía y, sí, también, a la esperanza. Para mí, comienza con una llamada a lo profundo y termina con la elevación de las notas agudas. Una introducción calmada que pronto camina cara un desarrollo dinámico. Y cuando podrías pensar en un clímax sonoro, resulta que las notas ya no reverberan como al inicio, sino que se han simplificado, como si los ecos de la caverna donde se iniciaron desaparecieran, como si el acompañamiento ya no fuese necesario y solo se abriera ante ti un camino personal. En el vídeo se ven esas dos partes, una más estática, con follaje derredor, donde puede uno sentirse acogido por la salvaje naturaleza o quedarse bloqueado ante lo desconocido que aguarda tras tanta rama y zarza. Pero en un segundo momento hay movimiento, hay una salida, se ve el suelo iluminado por el sol. Me recuerda la metáfora de la caverna platónica, donde se pasa de las sombras a la luz.

 
Mayo, mes de las flores, de las que nada vemos por aquí, sino foresta, agreste soledad, tamizada por el filtro azulado que la dota de frialdad. Más que de muerte o miedo, a mí me parece de melancolía y esperanza. ¿Un mayo sin flores? Bien podría ser, sobre todo si lo leemos en modo existencial, vital. Y es que no siempre va uno con los tiempos, no siempre somos recompensados tras el esfuerzo, no siempre van las cosas a mejor... pero ello no quita que el camino siga ahí y que las fuerzas nos lleven de nuevo a la senda. No tiene por qué tener sentido.

 
Nocturno me comentaba unos días antes de la publicación del vídeo que se había basado en una vieja melodía, la pasara por el tamiz del "Black Metal" y la sirvió en la sencillez de una guitarra sola. No es la primera vez que Xerión ofrece un tema musical sin letra. Pero me pregunto si alguna vez este verá una nueva primavera, regresando al estadio de "metalización" y acompañado de las catárticas letras del vocalista.