Paseo por Augas Santas. Domingo II de Coresma.

Hai lugares que cando volves a eles non che parecen os mesmos. Quizais recoñezas camiños e monumentos pero adquiren unha nova dimensión cos ollos actuais. Dende sensacións tan cotiás como as de pensar que todo era máis grande, porque fuches de pequeno, ata o ver algo como se fose a primeira vez que pasas por alí, porque antes non te fixabas no que agora si.

Xa pasaron xa bastantes anos da primeira vez que pasei por Augas Santas, polo precioso templo dedicado á martir Mariña, mociña que preferíu pasar pola morte antes que pola cama de certo home encaprichado por ela. Volvín varias veces polo sitio e puiden ver o templo con calma e ata descubrir, co párroco daquelas, algunha curiosidade agochada tras dun altar lateral, amén de disfrutar da beleza do espacio sagrado.

Santa Mariña de Augas Santas está a un paso de Allariz, ben señalizado. E vale a pena porque ofrece moito en pouco espacio, tanto en historia como en lendas. Os seus montes limpos auguran un paseo con calma e en tranquilidade, sabendo que non é un lugar explotado, anque si visitado a cotío. Como compartín cun señor do pobo, menos mal que non hai carreteras a tódolos sitios. 

Onte, segundo domingo da Coresma, regresei en familia e redescubrín o lugar, inda que non puidesemos pasar a ver a igrexa. Dá gusto ver o pobo tan ben cuidado e ata poder botar unha parola ca xente do lugar. Esta mantén a memoria das lendas e do fervor relixioso, e costumes como o de botar un grolo da fonte que está detrás mesmo do santuario. Auguiña fresca que canta e ri dende o salto de tres caños presididos por unha imaxe devota.

Tampouco entramos na capeliña de santo Tomás, que custodia o pozo de onde a xente leva auga o día da festa, sendo o segundo punto de auga relacionado ca santa. O terceiro non o localizo. E a lenda, como a de san Paulo, di que a cabeza da moza Mariña foi decapitada e deu tres choutos, marcando o lugar onde aparecerían tres fontes de augas milagreiras.

Con auga, polas cercanas choivas, estaba o camiño que conduce cara o seguinte punto de visita: a basílica inacabada da Asunción. Un espazo a medio facer que recordaría o lugar dunha tortura da santa. Un espacio no que o sacral recorda o lendario: como foi encerrada no que se denomina "forno" e foi salvada do lume por san Pedro, que a sacaría por un buraco do teito e a refrescaría nunha pociña cercana.

O interesante é que non só se pode visitar o que queda desta construcción sen rematar senón que se pode visitar o subterráneo, o que hai baixo os pés. 

Alí se ve un espacio iluminado por unha ventá que dá cara o nacente e a igrexa parroquial. Baixo a ventá un altar e unha vía de auga que continúa máis alá del. Lápidas sepulcrais e un ámbito separado do resto por unha portiña que se atravesa agachándose. Alí pode un meterse ata o forno da santa. E alí parecen seguir vivindo dous bichiños que recordo doutras veces: un pequeno morcego e unha grande araña.

Choveu hai pouco e nótase xa non só na humidade ambiental senón na auga presente no recinto subterráneo. A el accédese por dúas portas pero atopamos só unha aberta.

Saíndo de novo á preciosa tarde que quedara, seguimos os sinais de andaina que nos levaron a pasar ó lado dun coto que se relaciona cos mouros. Seica hai algún máis pola zona que se chegou a abrir para ver se contiña un tesouro con moedas de ouro pero que só deu como resultado unha pedra granítica rachada.

É de recordar que os mouros lendarios non son os mouros que entraron pola península adiante no século VIII. Aquí chámanse así a seres lendarios que viven baixo terra ou se lle aparecen ás humanas xentes para pedirlles un favor ou facelos partícipes dun segredo. Seguro que máis dunha lenda tiña como protagonistas a seres con outros nomes que acabaron recibindo o de mouros, por aquilo de que acabamos manipulando as lendas e actualizándoas. 


Pois ben, con este referente da gran pedra, chegamos a un recinto aberto, formado por un muro de pedras, un gran carballo e dúas pías longas de auga e algunhas cazoliñas menores.

Nas longas hai auga sempre. De feito, as tres ou catro veces que fun, con tempo e en estacións distintos, tiñan auga. Seica lle supoñen propiedades sanadoras inda que a pinta de estancadas tirounos patrás á hora de comprobalo.

Se non entendín mal, aquí é onde estaba o carballo da santa, un rexo exemplar centenario que sobreviviu ata o pasado século, cando un raio o esnaquizou. Algúns din que foi un castigo ó cura e a quen lle comprara a árbore para facer leña dela.

O roteiro segue, internándose na foresta. Ca promesa de que andariamos só un pouco máis, acabamos chegando ás excavacións de Armeá (quédome con esta pronunciación e grafía porque foi o que sempre escoitei, aínda que semella que se di Armea). Están moi preto e o camiño é bo de andar, permitindo vistas sobre a contorna, a pesar das árbores e os verdecincentos líquenes que as cubren. A Lúa, en vésperas de plenitude, facía a súa aparición pola nosa dereita.

Estas excavacións falan de varios séculos, dende os antigos moradores deste altiño ata esas distribucións de corte cuadrado que nos traen novas xa do Imperio Romano.

Monte en torno e un panel que aprecía estar do outro lado que non chegamos a ler. Fitando o que nos permitía o monte, deixamos que pasaran uns minutos na calma do agónico anoitecer, que foi o que nos levou de volta ó pobo. Pero alí, ó acubillo do vento e ampliados os sentidos pola amplitude do lugar e do tempo feito historia, ben podía un  repasar lendas e autores que foron polos camiños do pasado e nolos transmitiron en libros que chegan a nós hoxe.

Dende o alto, nun intre de fermosa contemplación, dedicamos uns minutos a situarnos e discutir se o que viamos ó lonxe era ou non o Polígono Industrial de san Cibrao, cousa que era. Non sei eu se ata se podería intuír o Cumial e todo.

O camiño de regreso á civilización moderna colleunos ca noite baixando como o lobo en días de néboa. A Lúa ascendía grados no ceo e ofrecía unha estampa propia de película de terror que me encantou. 

Dúas horas para un paseíño que pedía máis. Dúas horas dunha tarde que semellou de outonoe que me recorda que hai moito máis que o que vemos, que inda queda moita historia que contar e que máis dunha vez témola diante, cando non debaixo.

Quede como testemuño este enlace a outro blog, onde van aparecendo novidades sobre Armea. 

Quede como recordo estes tres vídeos nos que recollo uns minutos do paso pola zona, á caída da tarde:

- Castro de Armeá.
- Carballo da santa e coto do mouro.
- Basílica inacabada.